3. Voeding
In 2021 kent het domein Voeding met de publicatie van vijf adviezen een grote opbrengst: niet eerder waren dat er zo veel. Vier adviezen zijn opgesteld door de Commissie Voeding en haar werkgroepen, het vijfde door een tijdelijke commissie. Net als in voorgaande jaren is ook in 2021 nagegaan waar de werkwijze slimmer kan worden ingericht. Zo starten bij dit domein junior wetenschappelijk medewerkers die de wetenschappelijk secretarissen ondersteunen. De eerste ervaringen zijn positief en in 2022 wordt hun inzet verbreed.
Bij de totstandkoming van voedingsadviezen organiseert de Gezondheidsraad veelal een besloten of openbare commentaarronde. Dit geeft belanghebbenden de kans om te reageren op eventuele feitelijke onjuistheden of het ontbreken van wetenschappelijke literatuur in het conceptadvies en/of de bijbehorende achtergronddocumenten. Ook is er tijdens sommige adviestrajecten contact met beroepsorganisaties die over gelijksoortige thema’s adviseren. Doel hiervan is om te onderzoeken wat de inhoud en wetenschappelijke basis van hun adviezen is en of er op punten sprake is van afwijkingen van het onafhankelijke advies van de raad.
Zoals gebruikelijk, krijgt het Voedingscentrum bij alle adviestrajecten uit dit domein tijdig inzage in nieuwe voedingsadviezen, zodat het de inhoud ervan kan vertalen naar publieksvoorlichting en die tegelijk met de publicatie van het advies kan lanceren.
Spoedadvies
Het advies Voedingsnormen voor eiwitten wordt op 2 maart gepubliceerd, met daarin extra aandacht voor de eiwitbehoefte van (gezonde) ouderen. Eind 2021 starten de voorbereidingen voor het advies Energienormen. Naar verwachting verschijnt dit medio 2022.
Op 3 maart verschijnt het spoedadvies Vitamine D en de preventie van COVID-19 en acute luchtweginfecties. Dit advies wordt op verzoek van de staatssecretaris van VWS binnen korte tijd (vier weken) opgeleverd.
Gezonde voeding in de eerste duizend dagen
Op 22 juni verschijnen twee voedingsadviezen: Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor zwangeren en Voedingsaanbevelingen voor zwangere vrouwen. Een conceptversie van de voedingsaanbevelingen is via een besloten commentaarronde voorgelegd aan beroepsverenigingen van onder andere diëtisten, gynaecologen, verloskundigen en huisartsen. Daarnaast kunnen belanghebbenden in een openbare commentaarronde reageren op de conceptversie van de achtergronddocumenten. Ook is er contact met beroepsverenigingen over toekomstige richtlijnen die inhoudelijk deels zouden kunnen overlappen met het onafhankelijke advies van de Gezondheidsraad.
De twee adviezen over voeding en zwangere vrouwen vullen elkaar aan. Op verzoek van het ministerie van VWS en het Voedingscentrum worden ze tegelijkertijd gepubliceerd. In de voedingsvoorlichting kan het Voedingscentrum zo de inhoud van beide adviezen integreren.
Het advies Voedingsaanbevelingen voor zwangere vrouwen is onderdeel van de reeks ‘Goede voeding in de eerste duizend dagen’. Dit betreft gezonde voeding vanaf de conceptie tot de leeftijd van 3 jaar.
Cardiometabole aandoeningen
Op verzoek van de staatssecretaris van VWS werkt de Commissie Voeding aan adviezen over de toepasbaarheid van de Richtlijnen goede voeding 2015 voor mensen met cardiometabole aandoeningen. Op 16 november wordt het eerste advies in deze reeks gepubliceerd: Richtlijnen goede voeding voor mensen met diabetes type 2. Belanghebbenden en beroepsorganisaties zijn in staat gesteld om in een openbare commentaarronde op zowel het conceptadvies als de achtergronddocumenten te reageren.
Sinds april 2021 werkt de commissie aan het tweede deel, Richtlijnen goede voeding voor mensen met hart- en vaatziekten. Naar verwachting verschijnt dit advies eind 2022.
Nutri-Score
In het verslagjaar is ook werk verzet voor de Nutri-Score, het beoogde voedselkeuzelogo voor Nederland. Om de aansluiting van de Nutri-Score op de voedingsrichtlijnen te verbeteren is begin 2021 een internationaal wetenschappelijk comité ingesteld met wetenschappers uit de landen die de Nutri-Score (willen gaan) gebruiken. De Gezondheidsraad ondersteunt de wetenschappelijke inbreng van de Nederlandse afgevaardigde(n) in dit comité. De staatssecretaris van VWS heeft de Commissie Voeding gevraagd om eind 2021 een reflectie te geven op de eerste rapportages van het comité; die zijn dan echter nog niet beschikbaar.
Uitgebrachte adviezen 2021
Geen hogere eiwitnorm voor ouderen
De raad voert een periodieke evaluatie uit van de voedingsnormen voor eiwit voor kinderen, volwassenen, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Basis hiervoor zijn de eiwitnormen van de Europese voedselveiligheidsautoriteit EFSA. De raad ziet geen overtuigend bewijs dat er voor alle ouderen een hogere norm nodig is, maar sluit niet uit dat specifieke subgroepen wel baat hebben bij meer eiwit, zoals kwetsbare of ondervoede ouderen.
Het advies Voedingsnormen voor eiwitten is opgesteld door de Commissie Voeding en op 2 maart aangeboden aan de staatssecretaris van VWS.
Onvoldoende aanwijzingen dat extra vitamine D helpt bij preventie COVID-19
Voor een aantal bevolkingsgroepen bestaat al het advies om vitamine D-supplementen te nemen, met name voor een goede botgezondheid. De raad is nagegaan of de wetenschap aanleiding geeft om voor de preventie van COVID-19 ook andere groepen te adviseren extra vitamine D te nemen. Dat is niet het geval. Over vitamine D en de preventie van COVID-19 is te weinig onderzoek van voldoende kwaliteit beschikbaar. In onderzoek naar vitamine D en de preventie van andere acute luchtweginfecties, dat als indirect bewijs zou kunnen dienen voor een mogelijk effect op de preventie van COVID-19, ziet de raad onvoldoende aanleiding om het bestaande suppletieadvies voor vitamine D aan te passen.
Het advies Vitamine D en de preventie van COVID-19 en acute luchtweginfecties is opgesteld door de Commissie Voeding en op 3 maart aangeboden aan de staatssecretaris van VWS.
Voedingsaanbevelingen voor zwangere vrouwen
Vergeleken met de algemene bevolking zijn er voor zwangere vrouwen enkele afwijkende voedingsaanbevelingen. Zo is het belangrijk om tijdig supplementen met foliumzuur en vitamine D te slikken. Zwangere vrouwen wordt aangeraden tweemaal per week vis te eten. Ook van belang is dat de voeding voldoende calcium, jodium en ijzer bevat. Met bepaalde stoffen moeten zwangere vrouwen juist opletten. Zo is het advies om alcohol en lever te mijden, niet te veel cafeïne, leverproducten, soja en zoethout te consumeren en te letten op de inname van andere schadelijke stoffen. Ook zijn hygiënemaatregelen extra belangrijk om infecties met listeria en toxoplasma te voorkomen.
Het advies Voedingsaanbevelingen voor zwangere vrouwen is opgesteld door de Commissie Voedingsaanbevelingen voor zwangere vrouwen en op 22 juni aangeboden aan de minister en de staatssecretaris van VWS en de minister voor Medische Zorg.
Herziene voedingsnormen voor zwangere vrouwen
De raad maakt bij de evaluatie van de voedingsnormen voor zwangere vrouwen gebruik van de normen die de Europese voedselautoriteit EFSA heeft opgesteld. Voor het merendeel van de vitamines en mineralen kunnen de voedingsnormen van EFSA worden overgenomen. Relevant voor zwangeren zijn de voedingsnormen voor de vitamines A, B6, B12, C, D en K, thiamine, riboflavine, niacine, folaat, calcium, ijzer, jodium, kalium, koper, magnesium en zink.
Het advies Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor zwangeren is opgesteld door de Commissie Voeding en op 22 juni aangeboden aan de minister en de staatssecretaris van VWS en de minister voor Medische Zorg.
Richtlijnen goede voeding gelden ook voor mensen met diabetes type 2
Wetenschappelijk onderzoek naar voeding bij mensen met diabetes type 2 geeft geen aanleiding om de Richtlijnen goede voeding 2015 aan te passen. Een groot deel van de mensen met diabetes type 2 heeft overgewicht of ernstig overgewicht. Bij het afvallen kunnen deze richtlijnen gevolgd worden, als onderdeel van een bredere aanpak, waarbij ook leefstijlfactoren zoals voldoende bewegen centraal staan. Het minderen van de inname van ongezonde koolhydraatrijke voedingsmiddelen, zoals suikerhoudende dranken en geraffineerde graanproducten, is onderdeel van de Richtlijnen goede voeding 2015.
Het advies Richtlijnen goede voeding voor mensen met diabetes type 2 is opgesteld door de commissie Voeding en op 16 november aangeboden aan de staatsecretaris van VWS.