Ontwikkelingen 2022 belicht

Rustiger laatste jaar van de coronacrisis

In het laatste jaar van de coronacrisis ligt het aantal adviezen een stuk lager dan in 2021: 31 in 2022 tegen 56 in 2021. De oorzaak van dat verschil ligt in het aantal COVIDadviezen: in 2022 zijn dat er elf, het jaar ervoor wel 36. Langzaam keert de Gezondheidsraad dus terug naar de situatie zoals die was voor de uitbraak van corona.

Met het Toepassingskader revaccinaties tegen COVID-19, een initiatief van de Gezondheidsraad, draagt de raad bij aan de versnelling van de besluitvorming over vaccinaties. Daarnaast richten diverse adviezen van 2022 zich op de gevolgen van COVID-19. De raad beschreef bijvoorbeeld de mentale gevolgen van de coronapandemie.

Aandacht voor jongeren

Jongeren zijn een bevolkingsgroep met een eigen plek in de maatschappij. Het is belangrijk dat jongeren de kans krijgen om zich te ontwikkelen en omdat dat gepaard gaat met een periode van kwetsbaarheid, is het de taak van professionals om jongeren de middelen aan te reiken voor een goede ontwikkeling. De adviezen van de Gezondheidsraad besteden in 2022 ook aandacht aan deze doelgroep.

Zo blijken de lockdownmaatregelen in 2020 en 2021 voor jongeren en jongvolwassenen extra belastend. Een bewerking van het advies over de mentale gevolgen van de pandemie voor specifiek deze groepen verschijnt in de jongerenbundel die veertien Nederlandse adviesraden op 23 mei 2022 samen uitbrengen onder de titel ‘Jongeren en het zorgen voor hun morgen’.

Daarnaast adviseert de raad in het verslagjaar hoe eetstoornissen, die zich vooral bij jonge mensen voordoen, op tijd te signaleren en behandelen zijn, wat de kans op succes groter maakt. Ook publiceert de raad een advies over de preventie van gehoorschade in de privésfeer. Vooral jongeren en jongvolwassenen lopen risico op gehoorschade door versterkte muziek.

Evaluaties van de Gezondheidsraad

In 2019 is het secretariaat van de Gezondheidsraad gereorganiseerd. In 2022 vindt een interne evaluatie van die reorganisatie plaats. De evaluatie laat zien dat het secretariaat goed op koers ligt. Ook geeft de evaluatie handvatten om nog een aantal stappen te zetten, zoals op het gebied van werkdruk, inrichting van processen en onderlinge samenwerking en verbinding.

Ook vindt in 2022 de periodieke evaluatie van de Gezondheidsraad plaats, die de periode van 2017 tot en met 2021 behandelt. Vanwege de reorganisatie kiest de Gezondheidsraad hierbij voor een externe evaluatie. Op verzoek van de raad heeft de KWINK groep de evaluatie uitgevoerd.

Positieve beoordeling

KWINK concludeert dat de Gezondheidsraad op gedegen en betrouwbare wijze invulling geeft aan de formele taak om ‘het kabinet en beide kamers der Staten-Generaal voor te lichten over de stand der wetenschap’. De onderzoekers zijn positief over het feit dat de raad uitvoerige procedures heeft ingericht om voldoende kwaliteitsborging tot stand te brengen voor hoogwaardige en integere advisering. Betrokkenen zien de Gezondheidsraad als onafhankelijk en gezaghebbend. Dat maakt dat departementen en het parlement de adviezen van de Gezondheidsraad in hoge mate accepteren.

Daarnaast zijn de onderzoekers positief over de wijze waarop de Gezondheidsraad is omgegaan met de conclusies van de vorige evaluatie, van de periode 2013 tot en met 2016. De raadsleden zijn tevreden over de manier waarop het secretariaat de advisering coördineert en ondersteunt. In de periode 2017-2021 is bovendien uitvoerig geëxperimenteerd met nieuwe werkwijzen en technieken.

Op eigen verzoek: evaluatie COVID-19-advisering

Tijdens de coronapandemie in 2020 en 2021 gaf de Gezondheidsraad meer en sneller advies dan ooit tevoren. Om de lessen uit deze periode te bestendigen, grijpt de raad de periodieke evaluatie aan om ook het eigen handelen tijdens de COVID-advisering te laten evalueren.

KWINK besteedt bij de evaluatie dan ook speciale aandacht aan de COVID-advisering. De onderzoekers oordelen positief over de onafhankelijke, wetenschappelijke en multidisciplinaire advisering door de Gezondheidsraad tijdens de pandemie. Zij stellen vast dat de raad een grote versnelling en flexibiliteit heeft gerealiseerd bij de spoedadvisering, onder andere door het instellen van extra commissies. Ook beschrijven zij dat de raad steeds heeft gereflecteerd op zijn eigen handelen, en het proces waar nodig heeft bijgesteld. Een meer algemeen punt van aandacht is volgens KWINK dat de status van de wetenschap en van wetenschappelijke advisering onderdeel is van polarisatie. Dit is een breder probleem waarop de raad beperkt invloed heeft, maar wel rekening mee moet houden.

Organisatiestrategie

Gelijktijdig met het uitkomen van het evaluatierapport doet de Gezondheidsraad op 29 maart al een bestuurlijke reactie uitgaan naar de minister van VWS. De minister reageert daar op 15 december op.

Het bestuur van de Gezondheidsraad ziet meerwaarde in een geëxpliciteerde strategie voor de publieke waarde van de raad, zoals KWINK heeft gesuggereerd.

In reactie op de aanbeveling van KWINK om meer en systematischer oog te hebben voor de doorwerking en impact van adviezen werkt de Gezondheidsraad een methodiek uit om de doorwerking van de adviezen te evalueren en zo nodig te verbeteren.

Het bestuur van de raad heeft de geleerde lessen uit de crisisadvisering gebruikt om voor mogelijke toekomstige crises een werkwijze vast te leggen, ten behoeve van een snelle en wendbare wetenschappelijke spoedadvisering binnen de taakgebieden van de Gezondheidsraad.

Diversiteit binnen de Gezondheidsraad

Meer dan honderd Nederlandse topwetenschappers, voor het overgrote deel hoogleraren, vormen samen de Gezondheidsraad. Van de 78 hoogleraren in de raad is bijna de helft (45%) vrouw, terwijl in 2022 maar 27% van de hoogleraren in Nederland vrouw is. De Gezondheidsraad is er trots op om gebruik te kunnen maken van de expertise van zo’n groot aantal vrouwelijke wetenschappers.

De Gezondheidsraad realiseert zich dat een grotere diversiteit de kracht van de organisatie ten goede komt. Naast gender spelen factoren als culturele achtergrond, leeftijd en levensovertuiging daarbij een rol. Juist verschillen zijn waardevol om vanuit een veelheid aan invalshoeken, ervaring en inzichten samen te werken. Iedereen moet zich welkom voelen bij de Gezondheidsraad. De raad neemt het onderwerp nadrukkelijk mee in de organisatiestrategie.