Toelaatbaarheid van nieuwe technieken voor lijkbezorging
Aanpak Gezondheidsraad werkt ook bij onderwerp buiten gebruikelijke spectrum
Op verzoek van de minister van BZK stelt de Gezondheidsraad in 2020 een beoordelingskader op voor de toelaatbaarheid van nieuwe technieken voor lijkbezorging. Normaliter adviseert de Gezondheidsraad alleen over kwesties binnen het spectrum van de volksgezondheid. De raad blijkt met zijn multidisciplinaire aanpak ook met dit specifieke onderwerp goed uit de voeten te kunnen.
Krachtens de huidige wet wordt het lichaam van een overledene begraven, gecremeerd of gedoneerd aan de wetenschap. Er zijn echter nieuwe technieken in ontwikkeling, zoals alkalische hydrolyse (waarbij het lichaam wordt opgelost in vloeistof) en composteren. Zijn die technieken toelaatbaar? Najaar 2018 is de minister van BZK op zoek naar een geschikte partij die hierover kan adviseren. Daarbij komt de Gezondheidsraad in beeld, mede vanwege zijn ruime ervaring in het bij elkaar brengen van uiteenlopende disciplines om zo tot een wetenschappelijk en onafhankelijk advies te komen. Hoewel het onderwerp enigszins buiten het spectrum van de Gezondheidsraad valt, treden het ministerie en de raad erover in gesprek. Begin 2019 legt het ministerie van BZK een officiële adviesaanvraag voor een beoordelingskader aan de Gezondheidsraad voor, die de raad opneemt in zijn werkprogramma.
Bij deze adviesvraag gaat het om technology assessment in de ruime zin van het woord, met aandacht voor de maatschappelijke, ethische en juridische aspecten. Om al die invalshoeken tot hun recht te laten komen, installeert de Gezondheidsraad de tijdelijke Commissie Toelaatbaarheid nieuwe vormen van lijkbezorging. De commissie bestaat uit hiervoor speciaal benaderde deskundigen op het gebied van onder meer biologische veiligheidskunde, milieutechnologie en -recht, ethiek, religiewetenschap en culturele antropologie. Als onderdeel van het adviestraject organiseert de commissie een hoorzitting met belanghebbenden uit de uitvaartsector, levensbeschouwelijke organisaties en pleitbezorgers van alternatieve vormen van lijkbezorging.
Op een respectvolle manier omgaan met de lichamen van doden is voor iedereen, ongeacht levensbeschouwelijke, culturele of religieuze achtergrond, erg belangrijk. In de bestaande wet- en regelgeving liggen breed gedeelde principes hierover besloten. Voor het beoordelingskader dat zij ontwikkelt, oriënteert de commissie zich ook op actuele discussies in politiek en samenleving. De commissie beschouwt dit alles in samenhang en identificeert op basis daarvan drie waarden: veiligheid, waardigheid en duurzaamheid. Vervolgens worden voorwaarden geformuleerd waaraan een nieuwe techniek van lijkbezorging moet voldoen, wil die toelaatbaar zijn.
Het niet alledaagse onderwerp, in feite buiten het gebruikelijke spectrum van de Gezondheidsraad, en de buitengewone multidisciplinaire samenstelling van de commissie blijken het adviestraject goed te doen. De motivatie en de betrokkenheid van de commissieleden zijn groot en de samenwerking verloopt voorspoedig. Voorjaar 2020 voltooit de commissie het advies Toelaatbaarheid van nieuwe technieken voor lijkbezorging met het nieuwe beoordelingskader. Volgens dat kader is alkalische hydrolyse in beginsel wel en composteren vooralsnog niet toelaatbaar. Het advies verschijnt 20 mei, waarna de minister het in november 2020 overneemt.