In vijf stappen naar een snel en sterk advies
#Versnellen #Vijfstappen #Proces #Adviestraject
Het is belangrijk voor de Gezondheidsraad om de adviezen tijdig aan te bieden aan zijn opdrachtgevers. Maar wat verstaan we onder tijdig? Dat is in ieder geval op tijd voor het parlement of de bewindslieden om het advies mee te kunnen nemen bij het ontwikkelen van beleid en in het proces van besluitvorming. Regelmatig staat in een adviesaanvraag al duidelijk vermeld wanneer de minister een advies zou willen ontvangen. Zo ook bij de adviesaanvraag over de regulering van twee specifieke mens-dier combinaties: cybriden en iPS-chimaeren. Wij ontvingen deze adviesaanvraag in augustus 2018 van minister Hugo de Jonge van VWS met het verzoek om al voor de zomer van 2019 tot een advies te komen. Een kort tijdsbestek voor een gecompliceerd onderwerp. Hoe gaan we als Gezondheidsraad te werk om deze klus binnen de gevraagde termijn te klaren? En hoe bewaken we daarbij de kwaliteit en gedegenheid van het advies?
We spraken erover met prof. dr. Maartje Schermer, bijzonder hoogleraar Filosofie van de geneeskunde aan het Erasmus MC en commissievoorzitter van de vaste Commissie Ethiek en recht die zich over dit advies buigt. Zij legt uit welke vijf stappen we hebben gezet om snelheid te maken in dit adviestraject.
1 Een vliegende start met een helder proces
Een van de manieren om een vliegende start te maken is door van begin af aan duidelijke beslissingen te nemen over de manier waarop we een adviestraject inrichten. In dit geval wisten we voordat de officiële adviesaanvraag verscheen dat dit onderwerp er zeer waarschijnlijk aan zou komen. Ik ben als commissievoorzitter dus al in een vroeg stadium met de secretarissen om de tafel gaan zitten om te bespreken wat dit betekent, zowel inhoudelijk als qua proces. Omdat het hier gaat om een complex onderwerp, gecombineerd met hoge tijdsdruk, wisten wij al snel dat een extra commissievergadering nodig zou zijn. Alle commissieleden hebben drukke agenda’s. De vlotte voortgang van het adviestraject is er dus bij gebaat om dit soort zaken vroeg te signaleren en het proces daar meteen op aan te passen.
2 Bestaande commissie aanvullen met expertkennis
Dit advies wordt opgesteld door de vaste Commissie Ethiek en recht. Het werken met een vaste commissie komt de snelheid zeker ten goede. We verliezen op deze manier geen tijd met het werven van geschikte commissieleden. We hebben al vaker op dit gebied geadviseerd en zijn goed op elkaar ingespeeld. De vaste commissie bestaat met name uit ethici en juristen. Hoewel we de juiste expertise in huis hebben om te adviseren over de ethische en juridische aspecten van deze complexe materie, vonden we het zinvol om een wetenschappelijk expert uit te nodigen om ons in één sessie op de hoogte te brengen van de meer technische, biologische en medische aspecten van dit vraagstuk. Dit hielp ons om als commissie in korte tijd een gedeeld beeld te krijgen van het onderwerp waarmee we samen aan de slag gaan.
3 Topinstituten betrekken: KNAW en Rathenau Instituut
Nog een efficiëntieslag hebben we gemaakt door andere gezaghebbende instituten in het adviesproces te betrekken. De minister heeft daar in zijn adviesaanvraag ook expliciet om gevraagd. We hebben de KNAW gevraagd om de stand van het wetenschappelijke veld, zowel binnen Nederland als daarbuiten, in kaart te brengen. Zij keken zowel naar de huidige stand als naar de visies van experts en belanghebbenden op de nabije toekomst. Daarnaast hebben we het Rathenau Instituut gevraagd om specifiek te kijken naar het maatschappelijke debat dat tot nu toe over mens-dier combinaties georganiseerd is. En ook naar de vraag wat een goede manier is om het debat in de toekomst vorm te geven. Hoe pak je dat nou aan met zo’n complex onderwerp waar veel onzeker over is?
De KNAW en het Rathenau Instituut geven met hun rapporten waardevolle input voor het advies. Ze nemen ons daarmee letterlijk werk uit handen. Bovendien kunnen deze rapporten gelijktijdig met het adviesproces in de commissie worden gemaakt. De verantwoordelijkheid voor het advies zelf blijft uiteraard bij de commissie liggen. Het is mooi dat we daarbij kunnen vertrouwen op de expertise van deze twee Nederlandse topinstituten. Daarmee kunnen we waarborgen dat snelheid maken samengaat met gedegenheid en kwaliteit. Daarbij was het belangrijk om een goed omschreven en vooral beperkte opdrachten bij de instituten neer te leggen. Ook hele strakke afspraken over het tijdpad zijn hierbij essentieel. We zijn heel blij met de manier waarop de KNAW en het Rathenau Instituut dit hebben opgepakt: het zijn inhoudelijk echt goede stukken én ze zijn op tijd opgeleverd.
4 Vergaderdiscipline
Als commissievoorzitter heb je de belangrijke taak om tijdens commissievergaderingen continu te balanceren. Enerzijds wil je de tijd nemen om complexe onderwerpen uitgebreid te bediscussiëren, anderzijds moeten er ook besluiten worden genomen. Zeker met een commissie waarin veel ethici en juristen zitten, bestaat nog weleens de neiging om steeds meer vragen te blijven stellen. Het helpt dan om samen met de secretarissen voor elke commissiebijeenkomst een heldere notitie voor te bereiden en daarbij steeds voor ogen te houden over welke vragen je in ieder geval een uitspraak wilt doen. We zetten steeds flinke onderwerpen op de agenda en dagen de commissieleden ook uit om daarin kleur te bekennen.
Er zit overigens wel een grens aan de versnelling die mogelijk is. Het zijn de discussies die ingewikkeld zijn en tijd kosten. En het is voor de kwaliteit van het advies belangrijk om de verschillende visies op het onderwerp uit te wisselen. Dat maakt dat het uiteindelijke advies echt gedragen wordt.
5 Keuzes maken
Wanneer de tijd beperkt is, is het extra belangrijk om duidelijke keuzes te maken. Waarover kunnen we redelijkerwijs adviseren? Dat heeft dus invloed op de reikwijdte van het advies. Het kan betekenen dat een advies beperkter is dan wanneer je langer de tijd zou hebben. Het zou ook kunnen dat we adviseren om bepaalde vragen – die gezien de tijd niet beantwoord kunnen worden – in een vervolgtraject alsnog op te pakken.
Ik zie dat het werken met een zekere tijdsdruk positieve aspecten kan hebben. Het maakt de urgentie groter en zorgt ervoor dat je als commissie echt moet doorpakken. Maar ik vind het ook belangrijk dat we ons realiseren dat deze manier van werken veel vraagt van de betrokken secretarissen en commissieleden. In dit tempo adviseren moet je niet altijd willen. We moeten steeds goed afwegen wanneer het nodig is om te versnellen en wanneer het juist belangrijk is om meer tijd te nemen.
Foto's: Hollandse Hoogte