Veelgestelde vragen over borstkankerscreening bij vrouwen* met zeer dicht borstweefsel

Borstkanker is de meest voorkomende kankersoort bij vrouwen in Nederland. Een op de zeven vrouwen krijgt de diagnose gedurende haar leven en jaarlijks overlijden ongeveer 3.000 vrouwen aan de ziekte. Vrouwen met zeer dicht borstweefsel hebben een verhoogd risico op borstkanker. Het vroegtijdig opsporen van borstkanker verhoogt de kans op overleving.

Borstweefsel bestaat uit klieren en vet. Bij dicht borstklierweefsel hebben borsten meer klieren en minder vet. Je kunt niet zelf weten of je dicht borstklierweefsel hebt. Ongeveer 8 van de 100 vrouwen die meedoen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker hebben zeer dicht borstweefsel. Voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel is een mammogram lastiger te beoordelen. Dat komt omdat dit type borstweefsel er op het mammogram wit uitziet, net als eventuele afwijkingen en borstkanker. Hierdoor kan borstkanker bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel minder goed opgespoord worden dan bij vrouwen zonder zeer dicht borstweefsel.

In de media is eind september 2024 de vraag gerezen waarom een MRI-scan geen onderdeel uitmaakt van het bevolkingsonderzoek borstkanker voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel en waarom vrouwen bij het bevolkingsonderzoek niet standaard te horen krijgen of zij zeer dicht borstweefsel hebben.

In 2020 heeft de Gezondheidsraad de uitkomsten van een studie naar de meerwaarde van een aanvullende MRI voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel op verzoek van de staatsecretaris van VWS bestudeerd. De staatssecretaris vroeg de Gezondheidsraad specifiek om hem ook te adviseren over de toekomstbestendigheid van MRI als methode voor vroegopsporing van borstkanker. De Gezondheidsraad beoordeelde de aanvullende MRI voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel als positief. Volgens de Gezondheidsraad zijn de voordelen van aanvullende screening met MRI bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel groter dan de nadelen (zoals overdiagnose, overbehandeling en extra kosten).

Maar een haalbaarheidsstudie van het RIVM waarschuwde in 2020 voor een tekort aan MRI-capaciteit en aan personeel (MRI-laboranten). De implementatie van MRI-screening zou  op korte termijn niet mogelijk zijn en de reguliere zorg zou verder onder druk komen te staan. Dat was voor de Gezondheidsraad reden om te waarschuwen dat een langdurig implementatietraject ingehaald zou kunnen worden door doelmatiger alternatieven voor personen met zeer dicht borstweefsel. Daarom adviseerde de Gezondheidsraad om te kijken naar alternatieven voor MRI-screening, zodat de vroege opsporing van kanker bij vrouwen met zeer dicht borstweefsel op een zo kort mogelijke termijn gerealiseerd kan worden, zonder dat dit ten koste gaat van reguliere zorg. Hierbij zijn contrast enhanced mammography (CEM), oftewel mammografie met een contrastmiddel, en verkorte MRI als mogelijke alternatieven genoemd. De Gezondheidsraad vindt het belangrijk dat ook bij besluitvorming over de inzet van CEM en/of verkorte MRI een zorgvuldig traject gevolgd wordt waarbij gekeken wordt of de voordelen opwegen tegen de nadelen.

Een algemeen aanvaarde voorwaarde voor verantwoorde screening is dat er een zinvol vervolgtraject moet zijn. De screening en het informeren over de uitslag moet kunnen leiden tot een zinvol vervolg en/ of handelingsopties. Dit is op dit moment bij zeer dicht borstweefsel niet het geval, omdat door de minister is besloten aanvullende screening met MRI niet aan te bieden binnen het bevolkingsonderzoek. Dit is de reden waarom borstdichtheid niet gemeten en niet gerapporteerd wordt. Ook andere landen, zoals Duitsland, Engeland en Noorwegen, kiezen ervoor borstdichtheid niet te beoordelen of de informatie over borstdichtheid niet te rapporteren aan de deelnemers aan het bevolkingsonderzoek. De huidige staatssecretaris van Jeugd, Preventie en Sport (VWS) stelt in zijn brief van 6 september 2024 dat hij terugkoppeling van borstdensiteit pas zinvol vindt als er een vervolgaanbod beschikbaar is.

De minister heeft besloten het proefbevolkingsonderzoek met CEM en verkorte MRI te starten. Om te kijken of er voor vrouwen met zeer dicht borstweefsel al eerder een aanvullende screening mogelijk is, heeft KPMG in 2022 een onderzoek gedaan. Daaruit blijkt dat er MRI-capaciteit beschikbaar te maken zou zijn voor een verkorte MRI met een verlengd screeningsinterval van 4 jaar, maar er is onvoldoende personeel beschikbaar voor de uitvoering hiervan. Extra inzet van personeel voor screening gaat ten koste van toegankelijkheid van reguliere zorg, aldus KPMG. De minister van VWS besloot hierop in 2022 om niet over te gaan op een tijdelijk aanbod van MRI-screening.