'Voedingsaanbevelingen zwangere vrouwen maken einde aan broodjeaapverhalen'

“De zwangerschap is een overzichtelijke periode waarin je extra aandacht mag geven aan de gevolgen van voedingsgedrag voor jezelf en je toekomstige kind”, zegt Hans van Goudoever, hoogleraar Kindergeneeskunde en bij Amsterdam UMC hoofd van het Emma Kinderziekenhuis en voorzitter van de divisie Vrouw & Kind. “De Richtlijnen goede voeding van de Gezondheidsraad gelden in grote lijnen ook voor gezonde zwangere vrouwen. Eet dus ook dan gezond en gevarieerd.” Zwangere vrouwen krijgen vaak te horen wat ze allemaal níet mogen eten en drinken. “Onze commissie wilde dat eens omdraaien”, vertelt hij. “Wij zijn uitgegaan van een positieve benadering, wat goed voor je is. Er kan eigenlijk best veel. Let je een beetje op, dan kun je het maximale doen voor jezelf en je kind.”

Calcium vanaf de twintigste week

De commissie die aan de voedingsaanbevelingen werkte, bracht om te beginnen in kaart welke gezondheidsuitkomsten van de zwangerschap er voor moeder en kind echt toe doen. Vervolgens is nagegaan welke voedingsbestanddelen daar invloed op hebben, ofwel: waarvan kun je tijdens de zwangerschap beter wat meer binnenkrijgen en waarvan liever minder of niets?
De commissie bestond onder andere uit voedingsdeskundigen en zorgverleners die dagelijks met zwangeren werken. De achtergronddocumenten waarin de stand van wetenschap is beschreven, zijn door de Gezondheidsraad openbaar gemaakt voor commentaar. Ook is het conceptadvies in een besloten commentaarronde voorgelegd aan beroepsverenigingen van verloskundigen, gynaecologen, diëtisten, huisartsen, kinderartsen en gewichtsconsulenten. “Die samenwerking heeft bijgedragen aan eenduidige voedingsaanbevelingen die door alle betrokkenen worden gedragen”, zegt Van Goudoever. “De aanbeveling over calcium is daar een mooi voorbeeld van.” 
Voldoende inname van calcium kan vroeggeboorte voorkomen, hoge bloeddruk en pre-eclampsie bij de zwangere en is belangrijk voor de botten van het kind. “De Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) was al bezig met dit onderwerp en dacht er net een beetje anders over. Door onderlinge afstemming zijn we tot één aanbeveling gekomen waar iedereen achterstaat: zorg dat je vanaf de twintigste week van de zwangerschap 1 gram calcium per dag binnenkrijgt. Bij voorkeur via gezonde voeding, en als dat niet lukt door een supplement te nemen.” Die eenduidige boodschap is erg belangrijk, benadrukt Van Goudoever. “Als Jantje het ene zegt en Pietje iets anders, zie je als zwangere door de bomen het bos niet meer. Wil je dat een advies wordt opgevolgd, dan is het zaak dat iedere zwangere uit de mond van welke zorgverlener dan ook hetzelfde hoort.”

Vis vraagt monnikenwerk

Vis en visvetzuren hebben een gunstig effect op het voorkómen van vroeggeboorte. De aanbeveling voor zwangere vrouwen is: neem twee keer per week vis, een keer vette en een keer magere. Maar vis kan ook toxische stoffen bevatten. Hoe zit het met de samenstelling van verschillende vissoorten? Welke vis is dan aan te bevelen, en in welke hoeveelheid? Maakt het uit of ze in het wild worden gevangen of gekweekt? “Het uitpluizen van beschikbare gegevens daarover was echt monnikenwerk, heel knap”, aldus Van Goudoever. “In het advies staat nu een mooie tabel met lekkere vissen die bij die hoeveelheden goed zijn voor jou en je kind, zoals schol en zalm. Eet ze alleen niet rauw, net als vlees. Ook al vind je sushi of een steak tartaar geweldig lekker: doe dat nou even negen maanden niet.”

Veggie & vegan

De voedingsaanbevelingen zijn gericht op gezonde zwangeren, maar houden ze ook rekening met vrouwen die vegetarisch of veganistisch eten? Ook daaraan is gedacht, vertelt Van Goudoever. “Het kan voor hen lastig zijn om de aanbevolen hoeveelheden calcium, ijzer, jodium en vis- en visvetzuren binnen te krijgen. Nu is deze groep over het algemeen bewust met voeding bezig. Maar dan nog is het fijn dat zij nu op basis van deze aanbevelingen via het Voedingscentrum advies kunnen krijgen over wat in hun geval de beste keuze is. Als alternatief voor vis kunnen deze vrouwen bijvoorbeeld een visvetzuursupplement nemen op basis van algen.” Een ander aandachtspunt zijn sojaproducten: matig gebruik daarvan is overigens geen enkel probleem. In sojaproducten kunnen wel stofjes zitten die op oestrogenen lijken, en waarvan je niet te veel wilt binnenkrijgen als zwangere. Van Goudoever: “Je kunt prima vegetarisch of veganistisch eten tijdens de zwangerschap, maar neem zo nodig supplementen en eet niet heel veel sojaproducten.” 

Einde aan broodjeaapverhalen

“Vroeger was voeding heel gewoontjes”, zegt Van Goudoever. “Gaandeweg is er meer belangstelling voor gekomen, als lifestyleonderwerp en als preventief medicijn. Met goede voeding kun je immers veel ellende voorkomen, ook voor het nageslacht.” In sommige kringen en op internet doen echter broodjeaapverhalen de ronde over wat goed of verkeerd zou zijn tijdens de zwangerschap. Zo zou koffie drinken uit den boze zijn. “Dat is onzin. Drink er niet te veel van, maar twee kopjes per dag kan. Als je gelukkig wordt van een kop cappuccino in de ochtend, neem die dan gewoon.”
De diversiteit aan adviezen en geruchten maakte dat er duidelijk behoefte was aan deze voedingsaanbevelingen, aldus Van Goudoever. “In Nederland worden jaarlijks 150.000 tot 200.000 vrouwen zwanger. Het is fijn dat we deze groep nu gericht kunnen helpen. Het Voedingscentrum heeft de wetenschappelijke onderbouwde aanbevelingen van de Gezondheidsraad vertaald voor het brede publiek. Zo is er voor iedereen betrouwbare informatie over zwangerschap en voeding: dit is het. Hiermee kunnen we broodjeaapverhalen echt de deur wijzen.”